Atatürk'ün öngörüsü

Bir Okul Ziyareti ve...
Atatürk'ün en büyük zevklerinden biri okulları ziyaret edip, öğrencilerle konuşmaktı. Bu sayede verilen eğitimi inceleme, Cumhuriyeti emanet edeceği gençlerindüşüncelerini öğrenme fırsatı bulurdu. Öğrenciler arasındayken adeta gençliğini yaşar, kendini yenilenmiş hissederdi.
1933 yılının Haziran ayında Ankara Erkek Lisesi'ne ziyareti de bunlardan biriydi. Ankara Erkek Lisesi, Numune Hastanesi'nin karşısındaki tepenin üzerinde şimdiki Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nin arkasındaki Ankara'ya hakim olan tarihi bir binadaydı. Okulun tatile girmesi için artık gün sayılıyordu. Lise son sınıf öğrencileri bakalorya denilen bitirme sınavlarının heyecanı içindeydiler.
O sıcak Haziran gününde Atatürk yanına Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip Bey'i, Nuri Conker'i, Ali Kılıç'ı, Başyaverini ve Afet İnan'ı alarak öğleye doğru Ankara Erkek Lisesi'ne gitti.
Aslında bu tarihi binaya ilk gidişi değildi. Yıllar öncesini anımsadı. 27Aralık 1919'da Sivas'tan Ankara'ya ilk geldiği zaman gaz lambalarının aydınlığında halka burada seslenmişti. O yüzden bu binayı çok seviyordu. Bir süre Milli Eğitim Bakanlığı da çalışmalarını bu binada sürdürmüştü.
Herkes büyük bir heyecanla Çankaya'dan gelen misafirleri karşıladı. Atatürk, tarih sınavının yapıldığı salona girmek istedi. Tarih öğretmeni Samih Nafiz Tansu'ydu. Sınavda tarih öğretmeninin yanı sıra çeşitli yerlerden gelmiş öğretmenler de bulunuyordu.
Heyet sınav salonunda yerini aldı ve sınav başladı. Olay sıradan bir sınav olmaktan çıkmıştı. Artık sınavı yapacak olan hocaları değil, ülkenin tarihini yeniden yazan bir ''Önder'' di. Öğrenciler ellerinde hazırladıkları tezlerle sınav salonundan tek tek içeriye girmeye başladılar. Atatürk tezlere bakıyor sonra da öğrencilere sorular soruyordu.
O gün sınava giren öğrencilerden birinin adı Aydın'dı. Tezini verdikten sonra Atatürk sordu, Aydın yanıtladı. Harita üzerinde açıklamalarda bulundu. Atatürk aldığı yanıtlardan son derece memnundu. Tarih önemli bir konuydu O'nun için.Cumhuriyet gençlerinin de tarihi iyi özümsemesi ve tahlil etmesi gerektiğine inanıyordu. Şimdi karşısında bu inancı gerçekleştirmiş bir lise öğrencisi duruyordu. Soruları bitince Aydın'la konuşmaya başladı:
- Sen ne olmak istiyorsun?
- Su mühendisi Paşam.
- Herkes su mühendisi olabilir, seni tarihçi yapalım ne dersin?
- Ailece böyle karar verdik, bunu değiştirmek için anne ve babamın rızasını almak lazımdır Paşam.
- Aferim; bravo Aydın, pekiyi. O halde onlarla görüş, benim teklifimi de söyle, sonra gel Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip Bey'e kararını bildir.
Aydın heyecanla dışanya çıktıktan sonra Atatürk, Milli Eğitim Bakanı'na döndü ve ''Bravo bu çocuğa, bu daha şimdiden öğretmen olmuştur, insan onu güvenerek bir orta okula öğretmen olarak gönderebilir, bu çocuğu takip edelim'' dedi.Bunun üzerine Milli Eğitim Bakanı Aydın'ın bir takdirnameyle ödüllendireceğini söyledi. Atatürk itiraz etti; ''Takdirnameden ne çıkar, daha başka bir şey yapmalı, tahsile göndermeli, Amerika'ya gönderip çocuğun çalışmasına bir değer katalım'' dedi.
Atatürk çok keyiflenmişti, o gün geç saatlere kadar Ankara Erkek Lisesi'nde kaldı.
Akşam Dışişleri'nin Ankara Palas'ta Balosu vardı. Saat ilerleyince bu balo hatırlatıldı Atatürk'e. Atatürk okulda öğrenci ve öğretmenlerle kalmayı tercih etti. O gün 50'ye yakın öğrencinin sınavına girdi. Tarih öğretmeni Samih Bey'e de teşekkür etti.
Cevaplarıyla Atatürk'ü sevindiren ve Türkiye'nin geleceği açısından umutlandıran Aydın, Atatürk'ün arzusuyla yüksek öğrenimini tamamlamak için Amerika'ya gönderildi. 1942 yılında Amerika'da Harvard Üniversitesi'nde doktorasını tamamladı. Sonra Türkiye'ye döndü. Bilim Tarihi dalında Dünya'da ilk doktora derecesini alan Aydın Sayılı o gün Atatürk'ün sorularına eksiksiz cevap veren Ankara Erkek Lisesi öğrencisi Aydın'dan başkası değildi. Ordinaryüs Prof Dr. Aydın Sayılı Cumhuriyetin yetiştirdiği bir bilim adamı olarak, hep Cumhuriyet için yaşadı.